سیر تاریخی سکه های طلا در ایران

سیر تاریخی سکه های طلا در ایران

سیر تاریخی سکه های طلا در ایران، یکی از جذاب ترین موضوعاتی است که برایتان امروز درباره اش صحبت می کنیم.

سکه های ایرانی را می توان به دو دوره شاخص پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم کرد.

دوره پیش از اسلام

آشنایی ایرانیان با سکه به دوران مادها برمیگردد. دانشمند معاصر روانشاد پورداود در زمینه آشنایی ایرانیان با سکه می گوید در زمان پادشاهی هووخشتر میان دولت های ماد و لیدی جنگ در می گیرد اما پس از مرگ هووخشتر، بین دو کشور صلح برقرار میشود و پسر هووخشتر با دختر پادشاه لیدی ازدواج می کند. در آن زمان در لیدی سکه رواج داشته و به طبع ایرانیان نیز از سکه های لیدیایی استفاده می کردند.

با گذشت زمان و فتح لیدی توسط هخامنشیان در هنگام سلطنت کوروش، سکه طلا برای اولین بار در حکومت داریوش اول بین سال های 486 و 521 پیش از میلاد توسط ایرانیان ضرب می گردد. در آن زمان با ارزش ترین سکه، یعنی سکه های زرین به نام دریک نامگذاری شدند. جنس این سکه ها از طلا و وزنشان 41/8 گرم بوده است. نقش درج شده روی این سکه ها، کماندار هخامنشی است.

دوره پس از اسلام

اولین سکه های اسلامی که در ایران به کار می رفت، سکه های درهم سیمین عبدالملک بن مروان ( خلیفه اموی ) است که در سال 75 هجری به تقلید از درهم ساسانیان ضرب گردید. عبدالملک مروان برای نخستین بار واحد پول برای جهان اسلام تعیین کرد و سکه های درهم و دینار را به نام خود ضرب کرد.

در دوران صفویه برای تطبیق تجارت ایران با ارز اسمی و مشترک تجارت در منطقه مدیترانه به ضرب سکه های طلا مبادرت نمودند که به آن سکه اشرفی طلا می گفتند. همچنین در زمان صفویه، دینار را به نام سکه طلا می شناختند.

در دوران قاجاریه در حکومت های ناصر الدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه به سکه های طلا تومان می گفتند.

این سکه ها دارای عیار 22 و وزن 2/730 ضرب می گردیدند.

معرفی سکه های دوران پهلوی

سکه های پهلوی پس از تغییر نظام به سکه های طلای رسمی ایران از سال 1305 تا 1357 خورشیدی اطلاق می گردند.

ضرب سکه های طلای ایران با استاندارد امروزی از نظر قطر دایره و وزن سکه در دوره پهلوی اول و از سال 1305 خورشیدی آغاز شد. این سکه ها از نظر طراحی به دو دسته سکه های پهلوی خطی و سکه های پهلوی تصویری طبقه بندی می شوند.

سکه های خطی شامل یک، دو و پنج پهلوی می باشند. پنج پهلوی جزو کمیاب ترین و نایاب ترین سکه های طلای ماشینی با تعداد ضرب 271 عدد می باشند.

سکه های تصویری رضاشاه به دو صورت طرح سکه های کلاه کوچک رضا شاه و طرح سکه های کلاه بزرگ رضا شاه ضرب شدند.

سکه های کلاه کوچک همانند سکه های خطی شامل سکه های یک ، دو و پنج پهلوی می باشند. طرح سکه های کلاه بزرگ به دو صورت نیم و یک پهلوی ضرب گردیدند.

در زمان محمدرضا شاه، همانند پدرش سکه ها از نظر طراحی به دو دسته سکه های پهلوی خطی و سکه های پهلوی تصویری طبقه بندی میشوند.

سکه های پهلوی خطی محمدرضا شاه در دو قطع نیم و یک پهلوی ضرب و توزیع شدند.

سکه های پهلوی تصویری محمدرضا شاه شامل سکه های ربع، نیم، یک، دو نیم، پنج و ده پهلوی می باشند و آخرین تاریخ ضربی که روی آن ها دیده میشود 1358 است.

در جدول زیر وزن، عیار و قطر سکه های پهلوی را میتوانید مشاهده کنید.

جدول 1 – معرفی سکه های پهلوی

معرفی سکه های دوران جمهوری اسلامی

پس از انقلاب اسلامی و به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تایید نخست وزیر دولت موقت به مناسبت و یادبود نخستین فصل بهار پیروزی انقلاب اسلامی اجازه ضرب انواع مسکوک طلا به نام بهار آزادی صادر شد. سکه های بهار آزادی با دو طرح متفاوت و در قطع های مختلف ضرب شده اند.

انواع سکه های بهار آزادی از نظر طراحی در دو نوع طرح قدیم ( 1358 تا 1370 ) و طرح جدید امامی ( 1370 تاکنون ) می باشند.

سکه های بهار آزادی از نظر قطع در انواع ربع، نیم، تمام، دو و نیم و پنج بهار آزادی موجود هستند.

در تاریخ 18 مرداد ماه 1389 از اولین سکه یک گرمی ضرب شده در ایران توسط رییس بانک مرکزی رونمایی شد و از 16 بهمن 1389 پای سکه های یک گرمی طلای بانک مرکزی به بازار سکه ایران باز شد.

در جدول زیر وزن، عیار و قطر سکه های ضرب شده در در دوران جمهوری اسلامی را میتوانید مشاهده کنید.

جدول 2 – معرفی سکه های دوران جمهوری اسلامی ایران

مطالعه بیشتر :

نگاهی به تاریخچه طلا و جواهرات در جهان